Currículo Superior no Paraguai: Desafios Estratégicos e Propostas para o Desenvolvimento Nacional

  • Gladison Luciano Perosini Universidad Leonardo Da Vinci, Assunção, Paraguai.
Palavras-chave: Educação Superior, Paraguai, Currículo

Resumo

O currículo do ensino superior é crucial para o desenvolvimento nacional, articulando formação profissional e demandas sociais. No Paraguai, a Lei Nº 4995/13 e o Plano Nacional de Desenvolvimento (PND) 2030 orientam a educação superior como fator estratégico. Contudo, persistem desafios na articulação entre a oferta formativa e as necessidades do país. Este artigo realiza uma análise documental e crítica do currículo superior paraguaio, avaliando sua pertinência e alinhamento com o PND 2030. A metodologia envolveu a análise da Lei 4995/13, do PND 2030 e de literatura pertinente sobre o tema. Os resultados indicam um marco legal robusto (CONES, ANEAES), mas apontam fragilidades na conexão currículo-demanda, na garantia de qualidade homogênea e na inovação pedagógica. Propõem-se ações como a criação de fóruns de diálogo universidade-setor produtivo, incentivos à atualização curricular com foco nas áreas prioritárias do PND (tecnologia, sustentabilidade, educação), fortalecimento da avaliação pela ANEAES com foco em resultados, promoção da inovação pedagógica e internacionalização. Conclui-se que a superação dos desafios exige esforço coordenado para que o currículo cumpra seu papel no desenvolvimento sustentável e equitativo do Paraguai.

Referências

APPLE, M. W. Ideologia e currículo. 3. ed. Porto Alegre: Artmed, 2004.
BARNETT, R. Realizing the university in an age of supercomplexity. Buckingham: SRHE and Open University Press, 2000.
BERNAL, A.; SOTO, J. (Coords.). La educación superior en Iberoamérica: Informe 2022. Santiago de Chile: CINDA, 2022.
BRUNNER, J. J.; FERRADA, R. (Eds.). Educación Superior en Iberoamérica: Informe 2011. Santiago de Chile: CINDA y Universia, 2011.
CEPAL (Comisión Económica para América Latina y el Caribe). Panorama Social de América Latina, 2019. Santiago: CEPAL, 2020.
GALEANO, L. A.; RIVAROLA, M. Educación superior y desarrollo en Paraguay: Desafíos y perspectivas. Asunción: CADEP, 2019.
GIROUX, H. A. Os professores como intelectuais: rumo a uma pedagogia crítica da aprendizagem. Porto Alegre: Artes Médicas, 1997.
MARTÍNEZ, L.; DUARTE, F. (Eds.). Desafíos de la Educación Superior en Paraguay en el Siglo XXI. Asunción: Editora Universitaria, 2023.
MEC; OEI; SANTILLANA S.A. Introducción. Revista Paraguaya de Educación, Asunción, n. 2, p. 11, 2021.
MINISTERIO DE EDUCACIÓN Y CIENCIAS (Paraguai). Diseño de la Estrategia de Transformación Educativa del Paraguay 2030: Segundo Acuerdo. Documento para el debate público. Asunción: MEC, 2022.
OCDE (Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económicos). Education at a Glance 2018: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing, 2018.
ORGANIZACIÓN DE LAS NACIONES UNIDAS PARA LA EDUCACIÓN, LA CIENCIA Y LA CULTURA (UNESCO). La urgencia de la recuperación educativa en América Latina y el Caribe. Santiago de Chile: OREALC/UNESCO, 2024.
PARAGUAI. Lei Nº 4995, de 2013. De Educação Superior. Presidencia de la República, Assunção, PY, 2013. Disponível em: https://www.bacn.gov.py/leyes-paraguayas/4401/ley-n-4995-de-educacion-superior. Acesso em: 5 maio 2025.
REZENDE, J. M. Financiamiento educativo en América Latina: Indicadores y análisis de algunas experiencias. Buenos Aires: UNESCO/IIPE, 2020.
ROSENBERGER, S.; FERNÁNDEZ, C. Propuesta de articulación entre las políticas educativas para redefinir calidad educativa en Paraguay. Revista Paraguaya de Educación, Asunción, n. 1, p. 91-116, 2021.
SALINAS, J. Innovación docente y uso de las TIC en la enseñanza universitaria. Revista de Universidad y Sociedad del Conocimiento (RUSC), v. 1, n. 1, p. 1-14, 2004.
SECRETARÍA TÉCNICA DE PLANIFICACIÓN DEL DESARROLLO ECONÓMICO Y SOCIAL (Paraguai). Plan Nacional de Desarrollo Paraguay 2030: Matriz de Objetivos. Assunção: STP, [s.d.]. Disponível em: https://informacionpublica.paraguay.gov.py/public/72684-PNDParaguay2030-MatrizdeObjetivospdf-PNDParaguay2030-MatrizdeObjetivos.pdf. Acesso em: 5 maio 2025.
TOMASCHESKI, T. R. S.; ALENCAR, E. S. de; SANTOS, J. W. dos. O currículo prescrito para o ensino de matemática nos anos iniciais do ensino fundamental no Paraguai. Revista Electrónica de Investigación Educativa, v. 27, e01, p. 1-18, 2025.
UNESCO IESALC. Pensar la educación superior: Hacia un nuevo contrato social para la educación. Caracas: UNESCO IESALC, 2021.
VEIGA, I. P. A.; AMARAL, A. D. (Orgs.). Currículo: entre o universalismo e o relativismo. Campinas, SP: Papirus, 2018.
Publicado
2025-12-18
Seção
ARTIGOS